18 Temmuz 2009 Cumartesi

bakteri

bakteri
Eskiden Schizomycetes adlı bir sınıf oluşturduğu kabul edilen tekhücreli mikroorganizmalar. 17. ve 18. yüzyıllarda hayvanlar âlemine sokulurken daha sonra bitkiler âleminde anılmaya başlamıştır. Bugün ise genellikle hayvanlar ve bitkiler âleminden ayrı bir canlılar âlemi içinde gruplandırılmaktadır. Bütün bakteriler tek hücrelidir, ama bazen iki ya da daha fazla hücrenin bir araya geldiği birimler ya da koloniler oluşturabilir. Mikroskobik canlılardır; boyutları mikronlarla ölçülür ve 0,2-500 mikron arasında değişmekle birlikte çoğu 1 mikron büyüklüğündedir. Biçimlerine göre küresel (koklar), silindirimsi ya da çomak biçimli (basiller), küçük virgül biçimli (vibriyonlar) ve sarmal biçimli (spiriller) olmak üzere çeşitli tipleri vardır. Bakteri hücresi bazen sert, bazen de yumuşak bir koruyucu kapsülle örtülü olabilir. Hücrenin içindeki sitoplazmada mitokondriler ve çekirdek zarı bulunmayan hücre çekirdeği vardır. Bazı bakteriler dalgalanma ya da kendi çevresinde dönme yoluyla kirpik, bazıları da hücrenin çevresini saran ya da kamçıları aracılığıyla hareket edebilir. Üreme temelde hücre bölünmesi yoluyladır {schizomycetes sözcüğü de "bölünen mantarlar" anlamına gelir). Ama tomurcuklanma ya da sporlar aracılığıyla üreyen bakteriler de vardır. Fizyolojik olarak bakteriler aerob, yani oksijenin varlığında yaşayanlar ve anaerob, yani oksijensiz ortamlarda yaşayabilenler olmak üzere iki grupta toplanır. Beslenme açısından ise büyük bölümü dışbeslektir (heterotrof), yani başka organizmaların bireşimlediği organik bileşenleri metabolize eder. Bu grupta çürükçül, asalak ve ortak yaşam (simbiyoz) sürdüren türler yer alır. Küçük bir bölümü ise kendibeslektir (ototrof), yani organizmaları için gerekli organik maddeleri ya ışık enerjisi ya da kimyasal enerjiden yararlanarak kendileri bireşimler. Nitrobakteriler, Ferrobakteriler ve Sülfobakteriler bu grupta yer alır. Mikroskopik boyutlarından ve besin gereksinimlerinin az olmasından dolayı bakteriler her yerde, havada, suda, toprakta, insan ve hayvanların vücutlarında, bitkilerde bulunur. Ama özellikle yıkım halindeki organik maddelerde bakteri çok fazladır, çünkü yıkım sürecinde karbon, azot, oksijen, kükürt gibi yapısal elementler açığa çıkar. Doğadaki kokuşma ve mayalanma süreçleri de bakterilere bağlıdır. İnsanlar bu özel bakteri etkinliğinden sanayide yararlanmaktadır. Sirke mayalanması, vitamin ya da antibiyotik bireşimlenmesi buna örnektir. Bakteriler insanda ağır hastalıklara (tifo, kolera, tetanos, tüberküloz, cüzam) yol açar, ama bakterilerin tümü göz önüne alındığında hastalık yapıcı bakterilerin yararlı bakterilerden çok daha az olduğu görülür.